به نقل از «ایمنا»

«خورش قیمه»؛ غذای نذری به قدمت صفویه

تاریخ انتشار: ۲۷ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۲۴۹۷۱۵

بسیاری از غذاهای نذری ریشه تاریخی و فرهنگی دارد و به‌نوعی بافرهنگ‌عامه مردم آن منطقه گره‌خورده است، یکی از این غذاها که بیش از سایر غذاهای نذری شاهد آن هستیم، «خورش قیمه» است، اما به‌راستی این غذا از چه زمانی وارد چرخه غذاهای نذری محرم شد؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، غذای نذری محرم در ایران را کمتر ایرانی است که نخورده باشد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

انواع نذری در ایران بسیار متنوع است و به ده‌ها نوع می‌رسد. هر منطقه از جغرافیای پهناور این سرزمین با توجه به عادات مردم آن و مواد غذایی در دسترس روی یک خوراکی تأکید بیشتر داشته‌اند. سنت نذر محرم برای پذیرایی از دوستداران و عزاداران امام حسین (ع) برپا می‌شود اما در فرهنگ عزاداری این سنت، کارکردهای اجتماعی هم دارد.

هرچند از غذاهای نذری محرم و کیفیتش در تاریخ گذشته ایران و فرهنگ عزاداری گزارش چندانی در دست نیست اما بسیاری از این غذاهای نذری ریشه تاریخی و فرهنگی دارد و به‌نوعی بافرهنگ‌عامه مردم آن منطقه گره‌خورده است، یکی از این غذاها که بیش از سایر غذاهای نذری شاهد آن هستیم، «خورش قیمه» است، اما به‌راستی این غذا از چه زمانی وارد چرخه غذاهای نذری محرم شد؟

جایگاه نذری در فرهنگ‌عامه

غلامرضا لاشجردی، مورخ و پژوهشگر فرهنگ‌عامه در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: از جلوه‌های تأثیر دین در برنامه غذایی ایرانیان رواج نذرهایی بود که با تهیه و پخش آن بین مردم به‌ویژه طبقه پایین جامعه انجام می‌شد. با مناسبت‌های دینی تقویت‌شده و امروزه جامعه دینی مملو از آئین مقدس نذر دهی است.

وی ادامه می‌دهد: یکی از نذرهایی که از گذشته تا امروز جایگاه ویژه‌ای نزد ما ایرانی‌ها داشته است، نذری دادن برای عزاداران سیدالشهدا (ع) است. اهمیت نذری دادن در ایام سوگواری محرم و صفر از گذشته تا امروز حفظ‌شده و مردم با توجه به شرایط مالی خود در این ایام از عزادارانی که در تکایا و مساجد حضور پیداکرده‌اند، پذیرایی می‌کنند.

اولین غذای رایج نذری چه بود؟

این مورخ و پژوهشگر فرهنگ‌عامه تصریح می‌کند: تا قبل از دوران صفویه اطلاعات زیادی درباره نذری دادن در محرم وجود ندارد اما گفته می‌شود که اولین غذای رایج در این ایام، پلوی ساده، گوشت و ادویه بوده است. این نذر به علت کمبود برنج در آن زمان، به گروه خاصی از مردم و به‌اصطلاح اعیان‌ها اختصاص داشت که توانایی خرید این محصولات را داشتند.

وی ادامه می‌دهد: برای ادای نذر نیز صبح زود برنج را بار می‌گذاشتند و گوشت را می‌پختند و در بین مردم پخش می‌کردند. تقسیم غذا به این شکل بود که گروهی ظرف‌هایشان را پیشاپیش می‌فرستادند و بعد از آماده شدن غذا، صاحب‌خانه ظرف‌ها را پر می‌کرد و برای صاحبانش می‌فرستاد اما بخش بیشتری از غذا در میان فقرا و نیازمندان توزیع می‌شد که به‌طورمعمول جلوی در منزل صاحب نذر جمع می‌شدند.

لاشجردی می‌افزاید: نذری دادن در دوره قاجار متعلق به طبقه خاصی از جامعه نبود و هر فرد با توجه به شرایط مالی خود در ایام عزاداری امام حسین (ع) غذای نذری می‌پخت. یکی از نذرهای معروف آن زمان هم‌آش نذری ناصرالدین‌شاه بوده است که در دربار و با نظارت شخص شاه پخته می‌شد. گفته‌شده است که احتمالاً این‌آش، نذر مادر شاه برای سلطنت پسرش بوده است. درآش نذری شاه همه‌چیز پیدا می‌شد. اما نمی‌توان نقش زنان را در بسط و گسترش نذری‌های این ایام نادیده گرفت.

وی اضافه می‌کند: زنان علاوه بر اینکه در پخت غذای نذری در تکایا مشارکت داشتند، دارای مراسم مستقل خود نیز بودند. زنان دوره قاجار و پهلوی به‌طورمعمول مراسم کوچکی را در این ایام در خانه‌هایشان برگزار می‌کردند و برای برآورده شدن حاجتشان نذری می‌دادند. درواقع هر خانه‌ای هراندازه که امکانات خانه و آشپزخانه‌اش اجازه می‌داد، غذایی را برای عزاداران امام حسین (ع) می‌پخت. انتخاب نوع غذا به عهده صاحب نذر بود. در این مراسم که خانم‌ها مدیریت را به‌طور کامل بر عهده داشتند از گوشت ذخیره‌شده که به آن قورمه می‌گفتند، استفاده می‌کردند که این گوشت بیشتر مناسب قیمه بود. یکی از دلایلی که امروزه غذای نذری قالب این ایام قیمه است به این موضوع برمی‌گردد.

این مورخ و پژوهشگر فرهنگ‌عامه درباره اینکه «خورش قیمه» از چه زمانی به‌عنوان غذای نذری در ایام محرم شناخته شد، می‌گوید: نمی‌توان تاریخ دقیقی از اضافه شدن این غذا به عنوان غذاهای نذری اعلام کرد اما دو روایت از آن وجود دارد یکی این غذا را متعلق به دوره صفویه و دیگری اضافه شدن این غذا را در دوره قاجاریه اعلام می‌کنند.

وی ادامه می‌دهد: البته این خورشت قدمتی طولانی‌تر از دوره قاجار دارد، «ژان شاردن»، سیاح فرانسوی آن را دیده و چشیده و درباره‌اش نوشته است: «ایرانیان گوشت را هرگونه به کار برند، خواه خورش قیمه یا انواع خورش‌های دیگر یا کباب باشد، با بهترین ادویه چاشنی می‌زنند»، حتی «نادر میرزا قاجار»، نواده فتحعلی شاه قاجار نیز در کتاب «خوراک‌های ایرانی» که به آشپزی دوره قاجار اختصاص دارد از این باور ایرانیان قاجاری پرده برمی‌دارد که قیمه متعلق به دوره ساسانیان و بلکه نخستین خورش جهان است.

لاشجردی تصریح می‌کند: علاوه بر علاقه ایرانیان دوره قاجار تا دوره حاضر به قیمه روایت‌های دیگری هم درباره جایگاه این خورش محبوب در میان غذاهای نذری وجود دارد؛ ازجمله اینکه: «چرخشی بودن محرم که گاه به تابستان می‌افتاد و گاه به زمستان درگذر زمان محبوبیت قیمه را برای نذری افزایش داد؛ چراکه قیمه به دلیل امکان نگه‌داری لپه خشک، برخلاف قورمه‌سبزی و خورش بامیه و خورش کدو و… خورش تمام فصول است».

وی اظهار می‌کند: نباید نقش زنان را در بسط و گسترش نذری‌های ایام محرم نادیده گرفت. زنان علاوه بر اینکه در پخت غذای نذری در تکایا مشارکت داشتند، دارای مراسم مستقل خود نیز بودند. زنان دوره قاجار و پهلوی به‌طورمعمول مراسم کوچکی را در این ایام در خانه‌هایشان برگزار می‌کردند و برای برآورده شدن حاجتشان نذری می‌دادند.

این مورخ و پژوهشگر فرهنگ‌عامه ادامه می‌دهد: در این مراسم که بانوان مدیریت را به‌طور کامل بر عهده داشتند. برای بی‌نیاز بودن از ذبح گوسفند و شقه کردن گوشت توسط مردان از گوشت ذخیره‌شده که به آن قورمه می‌گفتند، استفاده می‌کردند که این گوشت بیش‌تر مناسب قیمه بود و قیمه بهتری بامزه خاصی با آن پخته می‌شد که مطلوبیت بیشتری از دیگر خورش‌ها داشت و پرطرفدار بود. گوشت قورمه درواقع گوشت خردشده است که پس از سرخ‌کردن در روغن در ظروف سفالی یا خیک نگهداری می‌شد. یکی از دلایلی که امروزه غذای نذری غالب این ایام قیمه است به این موضوع برمی‌گردد.

کد خبر 674068

منبع: ایمنا

کلیدواژه: توزیع نذری پخت نذری غذای نذری غذای نذری محرم خورش قيمه خورش قيمه نذري شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق ادامه می دهد غذاهای نذری دوره قاجار خورش قیمه نذری دادن نذری محرم غذای نذری

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۲۴۹۷۱۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

محرم نویدکیا: اذیت کننده است که بازی‌های خانگی را دست می‌دهیم

سرمربی تیم فوتبال مس رفسنجان گفت: برایمان اذیت کننده است که خیلی از بازی‌ها را در خانه از دست می‌دهیم و باید سعی کنیم با کیفیت بهتر بازی‌های داخل خانه را خوب امتیاز بگیریم.

به گزارش خبرگزاری ایمنا از کرمان، محرم نویدکیا امروز _چهارشنبه دوازدهم اردیبهشت_ در نشست خبری پس از دیدار مقابل گل‌گهر سیرجان، اظهار کرد: به نظر من بازی خیلی سنگین و خوبی بود و فشار زیادی به تیم آمد؛ تا قبل از اینکه گل بخوریم خیلی بازی خوبی انجام دادیم و سه یا چهار موقعیت خوب داشتیم هم در شرایط هم در ضربات ایستگاهی ولی گل خوردیم و تمرکزمان به هم ریخت.

وی با بیان اینکه بین دوبازی اوضاع متعادل شد و نیمه دوم را نسبتاً خوب شروع کردیم و به گل رسیدیم، افزود: از دقیقه ۷۰ به بعد بچه‌ها از لحاظ جسمانی خسته بودند و ۲۰ دقیقه آخر از لحاظ فوتبالی گل گهر بهتر از ما بازی کرد.

سرمربی تیم فوتبال مس رفسنجان تصریح کرد: با همه این شرایط با وجود اینکه بازی قبل با پیکان ۱۲۰ دقیقه بازی کرده بودیم و تعداد نفرات جایگزین کمی داریم، باید از بازیکنانم تشکر کنم که تلاش کردند تا جایی که توانستند بازی را برگردانند اما متأسفانه نتوانستند.

وی ادامه داد: برایمان اذیت کننده است که خیلی از بازی‌ها را در خانه از دست می‌دهیم و باید سعی کنیم با کیفیت بهتر بازی‌های داخل خانه را خوب امتیاز بگیریم؛ وقتی تیم می‌تواند موقعیت خلق کند یعنی سعی می‌کند کارش را خوب انجام دهد ولی در ضربات آخر یکسری چیزها آموزشی نیست و خلاقیت خود بازیکنان است اما بچه‌ها تلاش خودشان را می‌کنند.

نویدکیا در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران مبنی بر عدم حضور منتظر محمد، بیان کرد: منتظر محمد بازیکن خیلی باکیفیتی است ولی کاپیتان تیم ملی امید کشورش است و می‌توانستیم اجازه ندهیم که برود لذا دور از انصاف بود؛ باید انصاف را باید رعایت می‌کردیم که به تیم ملی کشورش کمک کند و من هم این کار را برایش انجام دادم.

وی با اشاره به اینکه منتظر محمد مصدومیتی ندارد، افزود: بودن منتظر محمد مسلماً دست من را بازتر می‌کرد که شرایط بهتری برای تیم درست کنم ولی از آن‌طرف منصفانه بود به او اجازه دهم؛ الان هم ممکن است المپیک برود که اعتبارش برای باشگاه ما هم هست.

سرمربی مس رفسنجان هم‌چنین در مورد شرایط آب و هوایی و بارانی، تصریح کرد: آب و هوا و اینکه بگویم باران می‌آمد ما نبردیم، بهانه است، چون زمین خوب است و شرایط استاندارد دارد. باران نمی‌تواند بهانه‌ای برای کیفیت یا خراب شدن بازی باشد. بازی ارتباطی به باران ندارد.

وی تأکید کرد: از خودم و بازیکنانم توقعم بیشتر است؛ خیلی کار خاصی نکردیم و سعی کردیم شرایط تیم را فقط بهتر کنیم. انتظارمان بیشتر است و امیدوارم در نهایت بعد از لیگ بتوانیم ببینیم کسی که بالای سر تیم بوده است، توانسته به تیم کمک کند یا خیر.

نویدکیا در پاسخ به سوال یکی دیگر از خبرنگاران مبنی بر اینکه حقوق تیم‌های پایه مس کم است یا مطالباتشان پرداخت نشده است و تریبونی در اختیار ندارند، اظهار کرد: وقتی فهمیدم رشته‌های دیگر مطالباتشان را نداده‌اند گفتم اگر قرار است شرکت مس از باشگاه حمایت کند، همه جزو باشگاه هستند و باید حق و حقوق آن‌ها هم پرداخت شود.

وی ادامه داد: من نباید اینجا بنشینم و از خودم و بازیکنانم دفاع کنم، من می‌دانم مربیان پایه با حقوق ناچیز شبانه‌روز وقت می‌گذارند که یکی از بازیکنان به بزرگسالان برسد و مایه افتخار شهرشان باشد. ان شاءالله شرکت مس همانطور که حواسشان به تیم ما هست خواهش می‌کنم از سایر تیم‌ها هم مراقبت کنند.

کد خبر 749890